Elk bouwwerk een installatie voor gevelonderhoud?

Veilig onderhouden van gevels en daken; utopie of werkelijkheid?

[one_half]

Bij veel gebouwen kan geen veilig onderhoud worden uitgevoerd. Daken zijn niet altijd van binnenuit bereikbaar, schilderwerk kan vaak alleen vanaf een ladder worden uitgevoerd en ramen zijn naar buitendraaiend.

Bij diverse projecten moesten in het verleden na lange discussies alsnog onderhoudsinstallaties, daklijnen, e.d worden aangebracht; met als gevolg zeer hoge kosten voor de ontwikkelaar/opdrachtgever. Ook werden eigenaren (VvE’s) vaak opgezadeld met onderhoud dat niet veilig kon worden uitgevoerd.

Om dit te voorkomen is het noodzakelijk om al in de ontwerpfase rekening te houden met de mogelijkheid om het gebouw veilig te kunnen onderhouden.

Eindelijk is het nu zo ver. Niet alleen in het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) maar ook in het Bouwbesluit 2012 wordt aan dit onderwerp aandacht besteed. Dit artikel geeft en nadere toelichting op de nieuwe voorschriften.

Inhoudelijk verandert er niet zo veel. Voorheen mocht je verwachten dat een ontwerpende partij / opdrachtgever aandacht zou besteden aan het veilig kunnen onderhouden en beheren van een gebouw. Vanaf 1 juli 2012 geldt dat nog steeds, alleen is dit dan ook in Bouwbesluit 2012 voorgeschreven.

Een korte impressie van de nieuwe regels:

1. Al bij de aanvraag van de omgevingsvergunning voor het bouwen moet, ten genoegen van het bevoegd gezag, worden aangetoond dat in voldoende mate is voorzien in de mogelijkheid om onderhoudswerkzaamheden veilig uit te kunnen voeren.

2. Afdeling 6.12 geeft voor nieuwbouw voorschriften voor veilig onderhoud. In het aansturingsartikel 6.52 staat dat ‘een te bouwen gebouw zodanig is dat onderhoud aan het gebouw veilig kan worden uitgevoerd’.

3. Artikel 6.53 schrijft voor dat, indien voor het veilig kunnen uitvoeren van onderhoud aan een gebouw, gebouwgebonden voorzieningen nodig zijn, deze voorzieningen daadwerkelijk moeten worden getroffen.

4. In de toelichting op artikel 6.53 staat dat het plegen van onderhoud onder andere de volgende werkzaamheden kan betekenen: schilderwerk, het reinigen en repareren van daken, goten, schoorstenen, gevels, ramen en installaties voor klimaatbeheersing, liften en telecommunicatie.

5. Bij de keuze van veiligheidsvoorzieningen verdienen maatregelen die het gevaar voorkomen of wegnemen (bronmaatregelen) de voorkeur boven voorzieningen die het gevaar beperken of afschermen. Voorzieningen die het gevaar permanent afschermen zoals balustrades of het gevaar beperken zoals glaswasinstallaties hebben weer de voorkeur boven op persoonlijke veiligheid gerichte voorzieningen zoals bevestigingspunten voor lijnen of harnasgordels. In de Arbowetgeving is deze ‘Arbeidshygiënische strategie’ opgenomen in artikel 3 lid 1.

6. Het is overigens goed mogelijk dat een gebouw veilig kan worden onderhouden zonder gebouwgebonden voorzieningen. In het bouwplan moet dan wel rekening zijn gehouden met de ruimte die bij het gebruik van niet gebouwgebonden voorzieningen (arbeidsmiddelen) noodzakelijk is, zoals een opstelplaats voor een hoogwerker.

[/one_half]

[one_half_last]

7. Door het Ministerie van Binnenlandse Zaken is samen met de verschillende organisaties uit de onderhoudsbranche de checklist ‘Veilig onderhoud op en aan gebouwen 2012’ opgesteld. Dit hulpmiddel is bedoeld voor opdrachtgevers, ontwerpers en bouwplantoetsers om na te gaan of in het bouwplan voldoende rekening is gehouden met veilig kunnen uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden op hoogte. Deze checklist is in de bijlage bij dit artikel toegevoegd.

8. De checklist heeft als doel om expliciet te maken op welke veilige wijze het gebouw waarvoor de vergunning wordt aangevraagd kan worden onderhouden. Het dwingt ontwerpers van gebouwen om al bij het ontwerp na te denken over veilig onderhoud en in de constructie de benodigde voorzieningen op te nemen. De checklist gaat in op de volgende gebouwonderdelen: Dak, gevel, atrium, glazen liftschachten en trappenhuizen.

9. De in de checklist genoemde werkmethoden zijn een handreiking aan ontwerpers, projectontwikkelaars, architecten, etc. om de nieuw te ontwerpen gebouwen (en ingrijpende verbouwingen aan bestaande gebouwen) te laten voldoen aan de arbeidsveiligheideisen die aan het onderhoud ervan worden gesteld. Het staat vergunningaanvragers dus vrij om alternatieve technische oplossingen en werkmethoden te gebruiken mits deze werknemers tijdens onderhoudswerkzaamheden hetzelfde beschermingsniveau bieden.

10. In de checklist wordt duidelijk gesteld dat de ladder geen arbeidsplaats is maar een arbeidsmiddel om ergens te komen. Werken op ladders is daarom in principe niet toegestaan. Bij het bewassen van ramen kan dus niet meer zomaar worden uitgegaan van de ladder als werkplek.

11. Belangrijk op te merken is dat de vergunning-aanvrager zelf verantwoordelijk is voor de juistheid van de in de checklist aangegeven aan te brengen gebouwgebonden voorzieningen. De checklist dient op het moment van aanvraag van de vergunning volledig ingevuld en ondertekend te zijn bijgevoegd. Het ontbreken of onvolledig ingevuld zijn van deze verklaring is een grond om de vergunning te weigeren. Hierdoor is het toetsingskader ook voor de behandelende ambtenaar eenvoudig uitvoerbaar.

12. Het bevoegd gezag (meestal de gemeente) hoeft niet te beoordelen of de toegepaste maatregelen inhoudelijk juist zijn. Dit valt onder verantwoordelijkheid van de arbeidsinspectie. Wel kan bevoegd gezag controleren of de checklist volledig is ingevuld en of de maatregelen die in de checklist zijn aangegeven in de praktijk ook daadwerkelijk in het bouwplan kunnen worden toegepast.

13. Momenteel wordt door de onderhoudsbranches (Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) en Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB)) samen met de BNA een handleiding opgesteld met daarin welke oplossingen voor veilig onderhoud op hoogte nodig en mogelijk zijn.

Tot slot. Het lijkt erop alsof er veel wijzigt. Maar dat is niet het geval. Zoals eerder gezegd is er vanaf 1 juli 2012 wel een duidelijke stimulans om al bij het ontwerp over onderhoud en beheer na te denken.

Door logisch na te denken kan dit aspect bij elk project in het ontwerpstadium vrij eenvoudig worden ‘meegenomen’. In de vorm van een stappenplan kunnen de volgende vragen dan worden gesteld:

1. Welke delen van het gebouw behoeven onderhoud?
2. Welk onderhoud is nodig en met welke frequentie?
3. Hoe kan onderhoud veilig worden uitgevoerd (zijn werkplekken veilig bereikbaar en is de veiligheid op de werkplek zelf geborgd?).
4. Zijn er hulpmiddelen (installaties, platforms, rolsteigers, gondels, e.d.) nodig?

Download de Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen

Geschreven door ing. Peter Kuindersma en ing. Johan van der Graaf

[/one_half_last]