Ernstige scheurvorming in metselwerk erkers

[one_half]

Tijdens een inspectie worden bij verschillende woningen scheuren en verzakkingen aangetroffen in het metselwerk van de erkers. In enkele gevallen is de situatie zo ernstig dat dientengevolge stenen naar beneden zijn gevallen. De schade blijkt te zijn veroorzaakt door een eerdere vervanging van de houten kozijnen door kunststof exemplaren.
De betreffende panden staan in een winkelstraat en zijn vier verdiepingen hoog. Op de begane grond bevinden zich winkels met daarboven drie lagen met woningen. Deze zijn gebouwd in het begin van de twintigste eeuw en alle voorzien van een erker. De uitkraging wordt opgevangen door een stalen ligger. Deze ligger volgt de vorm van de erker, is opgelegd in de woningscheidende wand en is verankerd aan de houten balken van de vloer. Ter plaatse van de bovenste verdiepingen is de ligger achter de rollaag geplaatst; de onderste ligger is in beton gestort. Omstreeks 2003 heeft er een grondige (interne) renovatie plaatsgevonden.

Oorzaak
Op oude foto’s is te zien dat de erkers oorspronkelijk waren voorzien van houten kozijnen. Tegenwoordig vervullen kozijnen (in principe) geen dragende functie. Dit was aan het begin van de vorige eeuw anders. Kozijnen werden dikwijls zodanig gedimensioneerd dat ze (een deel van) het bovenliggende metselwerk konden dragen. Dit blijkt hier het geval te zijn. Op de hoeken zijn de houten stijlen fors gedimensioneerd om de uitkragende stalen ligger te kunnen ondersteunen. Ook de bovendorpel is extra breed uitgevoerd om als steun voor de niet-dragende rollaag te dienen.

Kozijnen
Tijdens de renovatie zijn de houten kozijnen vervangen door kunststof exemplaren. Hierbij zijn de dragende eigenschappen van het kozijn verloren gegaan. De niet-dragende rollaag moet nu in staat zijn om zichzelf te dragen.

[/one_half]

[one_half_last]

Hetzelfde wordt van de stalen ligger verwacht. Er zijn namelijk geen voorzieningen getroffen om de stalen ligger en de rollaag te ondersteunen. De stalen ligger is gaan zakken en heeft het metselwerk meegenomen. Op het moment dat metselwerk grote trekspanningen moet gaan opnemen, gaat het mis. Er ontstaan scheuren.

Rollagen
Ook de rollagen vertonen scheuren. Het resultaat van een door corrosie aangetaste stalen ligger. Het metselwerk zit met specie aan deze ligger gemetseld. Als staal gaat corroderen, neemt het volume sterk toe. Hierdoor wordt het metselwerk naar buiten gedrukt en ontstaat scheurvorming.
Bij de ene erker is scheurvorming aanwezig in de lintvoeg, bij andere erkers zijn stenen compleet losgescheurd van het omringende metselwerk. De stenen kunnen elk moment naar beneden vallen; op enkele plaatsen is dit al gebeurd.
Het is duidelijk dat de stalen ligger tijdens de renovatie niet is ontroest en behandeld. De ligger is plaatselijk zo sterk aangetast dat het staal helemaal is verpulverd. Dit gaat ten koste van de sterkte van de ligger. Als er niets aan de constructie wordt gedaan, ontstaat een zeer gevaarlijke situatie.
Samenvattend blijkt de aard van de scheurvorming dus tweeledig. Enerzijds is er scheurvorming ontstaan door het vervangen van de houten door kunststof kozijnen, anderzijds door een sterk gecorrodeerde stalen ligger.

Oplossing
De bestaande constructie is op veel plaatsen zo ernstig aangetast, dat deze geheel moet worden vervangen. Om tot een goede duurzame oplossing te komen, moeten ook alle liggers worden vervangen. Hiervoor is het noodzakelijk om de erkers grotendeels af te breken. De vloer moet worden opengemaakt en de ligger moet uit de woningscheidende wanden worden gehakt. De nieuwe liggers moeten vervolgens zelfdragend worden uitgevoerd, of er moeten dragende kolommen op de hoeken worden aangebracht. Hoe dan ook: om weer een stabiel en veilig gebouw te krijgen, moeten de erkers geheel worden afgebroken en opnieuw worden opgebouwd.

Tekst en fotografie: Nieman-Kettlitz Gevel en Dakadvies B.V.
Bron: Artikel van website Bouwwwereld 24 januari 2012
http://bouwwereld.nl/bouwkennis/bouwschade/ernstige-scheurvorming-in-metselwerk-erkers/

[/one_half_last]