Column Cobouw Harm Valk – Lessen uit de stadsvernieuwing

In de maandelijkse column van onze collega Harm Valk in Cobouw daagt hij u uit om anders naar de bouw te kijken en hoopt hij u te inspireren én aan het denken te zetten.

Lessen uit de stadsvernieuwing

Was u erbij in de jaren ’80? De jaren van doemdenken, nihilisme en krakersrellen? Het verwondert me niets dat ik daar juist nu nog wel eens aan moet terugdenken.

Maar de jaren ’80 waren ook de jaren van nieuw elan in de stadsvernieuwing, met de vernieuwende aanpak ‘bouwen voor de buurt’. Aanpakken van leegstand, tegengaan van verpaupering, verbetering van woon- en leefkwaliteit in de buurten rond het centrum van grote en middelgrote steden. Wie er oog voor heeft, herkent de verschillen tussen de liefdeloze kaalslag-nieuwbouw die eerst in zwang was, vaak gecombineerd met verkeersdoorbraken, en de meer chirurgische verbeteraanpak die we stadsvernieuwing zijn gaan noemen. Je herkent soms ook de foeilelijke met trespa afgewerkte dakopbouwen, en de soms wat armoedige bouwkundige detaillering, maar daar wil ik het nu niet over hebben.

Ik vraag aandacht voor het proces. Buurtbewoners, gemeente, opdrachtgevers en bouwers werkten samen. Bewoners kregen ondersteuning om het gesprek met de bouwprofessionals aan te gaan. Dat leidde tot betere plannen, voorkwam bezwaarprocedures en zorgde voor breed draagvlak. Het vroeg wel een radicaal andere procesaanpak en een actieve overheid.

Volgens mij kunnen we anno 2025 veel van die aanpak leren. Maar ik realiseer me ook dat er verdraaid weinig mensen zijn die deze praktijkervaring nog kunnen delen. Ook online is de oogst teleurstellend mager, met een enkel zoekresultaat naar een sterk verouderde wikipedia-pagina met doodlopende links. Voor de geschiedschrijvers is het waarschijnlijk te kort geleden. Evaluatierapporten en publicaties uit die tijd staan te verstoffen bij die enkeling die nog een kast heeft met een dode-bomen-archief.

Jammer, want juist die procesaanpak zou ons ook nu wel eens kunnen helpen bij het doorhakken van de gordiaanse bouwknopen van deze tijd. Met opnieuw woningnood en ongelijke vastgoedbezitsverdeling, met nieuwe uitdagingen zoals het ruimtebeslag voor de oplossing van de netcongestie. Een tijd met nieuwe belangentegenstellingen die alleen maar lijken te verharden. Ook dat doet sterk denken aan die jaren zeventig en tachtig. Misschien goed om toch eens met nieuwe ogen terug te kijken op hoe we dat als samenleving en als bouwsector destijds hebben opgelost. Er zijn lessen te leren uit de stadsvernieuwing.

Deze column is gepubliceerd in Cobouw op 27 maart 2025