Maak de wereld schoner met een zelfvoorzienend woon- en werkconcept
Het autarkische gebouw: een beetje van jezelf en een beetje van de buurt
Al jaren wordt er in Nederland veel aandacht besteed aan energiereductie van de gebouwde omgeving. Steeds meer verschuift de aandacht naar integrale duurzaamheid waarbij aspecten als materiaalgebruik en watergebruik ook aan bod komen. Op diverse plekken in Nederland worden al autarkische gebouwen neergezet: centrale gebouwen of voorzieningen die zelfvoorzienend zijn wat betreft energie en water. Toch blijft het een uitdaging om één enkel gebouw of één voorziening volledig zelfvoorzienend te maken.
Wij zien goede mogelijkheden om een zuiverend en (zelf)voorzienend energieconcept te ontwikkelen waarbij de hele wijk een gesloten kringloop wordt wat betreft energie, water en materialen. Nieman denkt graag na over zelfvoorzienende energieconcepten die veel energie en daarmee geld besparen. In dit artikel laten wij een drietal deelconcepten zien die bijdragen aan de zelfvoorzienende wijk van de toekomst. Misschien zijn nog niet alle ideeën direct grootschalig uitvoerbaar, maar de ontwikkelingen gaan snel en veel van wat u ziet is op korte termijn beschikbaar.
Deelconcept #3 – Het centrale gebouw als katalysator voor de wijk
Een wijk ontwikkelt zich rondom een centraal bouwwerk
Een wijk heeft vaak een centraal bouwwerk, het herkenningspunt van die wijk. Binnen de wijk is er idealiter een mengelmoes van utiliteit- en woningbouw, wat een goede levendigheid schept gedurende de dag én avond. Die mengelmoes van activiteiten zorgt ervoor dat de verschillende gebouwen elkaar kunnen helpen voorzien in de energiebehoefte voor hun gebruikers (bewoners, medewerkers etc.). Zo kan bijvoorbeeld het kantoor dat overdag goed opwarmt, ’s avonds die warmte afdragen aan het buurthuis waar een bijeenkomst wordt gehouden voor bewoners uit de woonwijk in de buurt van het centrale gebouw.
Hoe minder energie het gebouw nodig heeft, hoe minder er opgewekt hoeft te worden!
De duurzaamheid van een gebouw begint onzichtbaar: met een goed geïsoleerde gevel gemaakt van hergebruikte of herbruikbare materialen. Door goede isolatie hebben we minder energie nodig voor verwarming. Het beetje energie dat we dan nog nodig hebben wekken we op met bijvoorbeeld PV-panelen. Dit gebeurt met name bij kantoren en woningen.
Duurzaamheid mag best wat bijzonderder en zichtbaar zijn: het algendak
Bij het centrale gebouw mag duurzaamheid best wat bijzonderder, maar ook zichtbaar zijn! Een voorbeeld daarvan is een dak of gevel bedekt met algen. Dit ziet er bijzonder uit en is een voorbeeld van een circulair energieconcept. Algen nemen CO2 op en vermenigvuldigen zich razendsnel. De algen worden vervolgens gedroogd en als biomassa gebruikt om middels een BIO-massaketel warmte en elektriciteit te maken. De CO2 die bij deze verbranding vrijkomt, wordt weer gebruikt als voeding voor de algen. Ook de CO2 die in het gebouw wordt geproduceerd door de gebruikers wordt gebruikt als voeding voor de algen. Het water dat vrijkomt bij het drogen wordt vervolgens gefilterd van de biomassa en vloeit af naar de helofytenfilter. Daarna kan dit water gebruikt worden om de toiletten door te spoelen, auto’s te wassen of de tuin mee te besproeien. Hiermee wordt het gebouw en de wijk volledig circulair en bijna 100% CO2-neutraal.
Deelconcept #2 – De wijk: samen sta je sterk!
Ligging en oriëntatie van een wijk, bieden kansen voor energieopwekking en -besparing
Het ontwerp van het gebouw moet slim inspelen op de passieve zonnewarmte en tegelijk ongewenste opwarming voorkomen. De oriëntatie van een gebouw biedt de kans om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de zonne-energie met PV-panelen. Daar waar hoogbouw naar rato weinig dakoppervlak heeft om genoeg zonne-energie op te wekken voor zelfvoorziening, zou een breder gebouw of zelfs de woonwijk een handje kunnen helpen.
Natuurlijk moet in beginsel de elektriciteitsvraag voor verwarming en warmtapwater zo laag mogelijk liggen. Die vraag is laag te houden door voor warmtapwater een andere warmtebron aan te spreken, bijvoorbeeld de bodem. De restwarmte uit het centrale gebouw kunnen we opslaan in de bodem en vervolgens gebruiken voor het verwarmen van de wijk. Het warmtapwater voor de wijk kan geleverd worden middels de BIO-massaketel.
Het Nederlandse hondenweer helpt ook een handje
Naast het energieconcept kunnen we gebruik maken van de regen. Dit is een natuurlijke en hele makkelijke watervoorziening. Nadat we het hemelwater hebben opgevangen en hebben gebruikt, kunnen we het als grijswater door de helofytenfilters leiden. Het schone restwater lozen we daarna in het oppervlakte water. Dit natuurlijke circulaire proces voor water leidt tot een bezuiniging in vers drinkwaterverbruik en is bovendien eindeloos herhaalbaar. Daarbij kan het oppervlaktewater een dubbele functie bedienen wanneer het koele water open water, zoals een meer of rivier, ook voor koeling in het gebouw zorgt. .
Deelconcept #1 – Gewoon lekker buiten spelen is ook lekker energie opwekken.
Wist u dat ook een speelplein in de wijk kan bijdragen aan energieopwekking?
Het merendeel van de duurzame energie wordt opgewekt aan en op de gebouwen en op wijkniveau. Ook een centrale plek in de wijk zoals een (speel)plein kan meehelpen om energie op te wekken. Dit doen we door het in te richten als energieplein. Door met ‘kinetic tiles’ te bestraten en naast echte bomen ook windenergiebomen te plaatsen, is het bezoeken van het plein niet alleen zoals altijd gezellig, maar ook duurzaam!
Een gebouw en leefomgeving moet ook comfortabel, brandveilig, gezond en robuust zijn.
Duurzaamheid gaat natuurlijk veel verder dan energiezuinige maatregelen en het gebruiken van milieuvriendelijke materialen. Dit blijkt ook wel uit bovenstaande concepten. Een gebouw en leefomgeving moeten ook comfortabel, brandveilig, gezond en robuust zijn. Daarvoor is een integraal ontwerp nodig waarbij iedereen van begin af aan hetzelfde doel voor ogen heeft!
De autarkische wijk is dichterbij dan u denkt!
Nieman adviseert al dertig jaar van initiatief fase tot en met oplevering in al deze disciplines. Wij dromen en werken dan ook graag mee om dit soort mooie concepten te realiseren. Bekijk de infographic met de verbanden tussen de deelconcepten uit dit artikel. Zo ziet u hoe ieder concept zijn steentje bijdraagt aan de energievoorziening in de wijk. De ‘autarkische wijk of zelfvoorzienende wijk’ heeft wat ons betreft de toekomst en is dichterbij dan we denken!
Vragen?
Heeft u vragen over onze vernieuwende ideeën op het gebied van zelfvoorzienende energieconcepten in de wijk of op bedrijventerreinen? Neem contact op met onze adviseurs Loe Daems of Anne Struiksma.