VV+ COLUMN Harm Valk – Verwarmen, is dat nog wel nodig?

Column Harm Valk, gepubliceerd in VV+, September 2024

Het voelt wat tegenstrijdig. Op een dag waarop tropische temperaturen worden verwacht een column tikken over verwarming. Sowieso vraag je je soms af of we verwarming niet overwaarderen. Kunnen we niet zonder? Als die klimaatverandering een beetje doorzet – en dat lijkt inmiddels onvermijdelijk – wordt het toch overal warmer en krijgen we steeds meer hittegolven te verwerken. Overigens wordt er internationaal steeds meer gesproken over ‘climate change’, in plaats van ‘global warming’. De effecten van klimaatverandering kunnen lokaal sterk verschillen en zijn nog in grote mate ongewis.

Wat die opwarming betreft, dat baseer ik op de klimaatscenario’s die het KNMI vorig jaar voor -Nederland heeft samengesteld uit talloze simulaties. Inmiddels zijn die ook ontsloten voor gebruik in onze sector, door een dataset in NEN 5060-format samen te stellen. Voor toekomstscenario’s reuze handig. Wellicht ook relevant om onder ISSO 51 en NTA 8800 te leggen; daar wordt inmiddels over gesproken. Een korte schets van die scenario’s, waarbij ik de rijkdom van de informatie zwaar tekort doe, is dat de extremen groter worden, vooral van zomerse hitte en winterse neerslag, de gemiddelde temperatuur blijft stijgen en de verschillen per locatie zullen toenemen. Maar de marges zijn aanzienlijk en zeer afhankelijk van de mate waarin we in staat zullen zijn de uitstoot van broeikasgassen te beperken; uitstoot van CO2 door verbranding van fossiele brandstof voorop. Bovendien kunnen de onderliggende modellen niet alle onzekerheden aan. Zo is er de aanname van een blijvend werkende golfstroom, maar daarover heeft ook u ongetwijfeld de berichten gelezen. Kortom, we zijn nog niet van het stookseizoen af.

Toch is het van belang om na te denken over de manier van verwarmen. Laten we afstappen van het ontwerpen van een constante binnentemperatuur. Een afwisseling van temperatuur is gezond voor een mens, binnen een vrij brede bandbreedte. Slapen doe je sowieso beter bij een lagere ruimtetemperatuur. Dat weten we intuïtief en is een reden dat de meeste slaapkamers in de praktijk niet actief worden verwarmd; de radiator staat dicht. Waarom brengen we daar dan een verwarmingselement aan? Als de enige reden is dat we volgens de bouwregelgeving niet weten wat de slaapkamer is, het zijn immers allemaal ‘verblijfsruimten’, moeten we ons misschien nog eens achter de oren krabben.

Tot slot nog een misverstandje: verwarmen is niet verplicht. Nergens in wet- en regelgeving staat dat we onze gebouwen moeten verwarmen. Als we het doen, zijn er een hele serie voorschriften. Maar verplicht? Nee. Dus ontwerp gerust een gebouw dat optimaal profiteert van winterse lage zoninstraling, interne warmtelast en warmteterugwinning, zonder specifieke verwarmingsvoorzieningen. Maar dan niet valsspelen met een houtkachel of straalkacheltjes van de bouwmarkt.
Mij gaat dit alles toch nog net een stapje te ver. Zelfs bij een goed ontworpen passief gebouw adviseer ik voorlopig nog verwarming, maar dan wel zo bescheiden als mogelijk.