Over akoestiek kun je dikke rapporten schrijven, maar uiteindelijk moet je die gewoon ervaren. Hoe mooi zou het zijn als je de akoestiek van bijvoorbeeld een zaal al kunt beleven en vaststellen voordat de bouw of verbouwing begint? Het innovatieve Experience Lab in Harderwijk maakt dat werkelijkheid.
De nagalmtijd verkorten van 1,8 naar 1,6 seconde lijkt op papier minimaal, maar als Jan Bril van Het GeluidBuro het laat horen in het Experience Lab blijkt het in de praktijk een heel groot verschil te maken. Hij speelt daartoe twee keer hetzelfde muziekfragment af en vraagt de toehoorder om zelf in te schatten hoeveel korter de nagalmtijd is bij het tweede fragment. Dat dat slechts 0,2 seconde is, is een grote verrassing.
“Maar nagalmtijd is niet het enige. Voor de beschrijving van akoestiek zijn er meer dan honderd parameters, waarvan we meestal een stuk of twintig bekijken. Een belangrijke parameter daarin is bijvoorbeeld de Clarity. Die is bepalend voor hoeveel details je hoort in een muziekstuk.” Ook dat verschil kan hij in het Experience Lab realistisch en overtuigend laten horen.
Ervaar de akoestiek in het Experience Lab
Beleven van akoestiek en geluid
Het Experience Lab in Harderwijk is een gezamenlijke ontwikkeling van Ingenii Bouwinnovatie, Het GeluidBuro en Nieman Raadgevende Ingenieurs. Het is een unieke innovatie die afwijkt van alle andere geluidslaboratoria. In bestaande laboratoria gaat het meestal om het meten van geluidwering en geluidsabsorptie van constructies en materialen; in het Experience Lab gaat het om het ervaren en beleven van akoestiek en geluid. Dat kan een zaal zijn of een andere binnenomgeving als een kantoortuin, een atrium of een woonkamer, maar het kan ook een buitenomgeving zijn zoals een woonwijk langs een treinspoor.
In plaats van getallen
In het Experience Lab is het mogelijk om de akoestiek van een bestaande ruimte of omgeving realistisch na te bootsen en vervolgens te laten horen en beleven hoe een bepaalde maatregel de akoestiek beïnvloedt. Datzelfde geldt voor nieuwbouw en voor de buitenomgeving. Dat biedt de mogelijkheid om vooraf precies te bepalen welke akoestiek of welk geluidsniveau wenselijk is. “Dit in plaats van dat allemaal vast te leggen in getallen, figuren en rapporten, waar veel mensen geen beleving bij hebben”, zegt Jan Bril.
Die getallen moet Jan Bril als akoestisch adviseur ook vaak verdedigen, bijvoorbeeld als het gaat om akoestische maatregelen in monumentale kerken. “Vanuit de hoek van orgelliefhebbers is er al gauw bezwaar zodra je maar iets aan de akoestiek wilt veranderen. Wij kunnen nu het effect laten horen. Als je de juiste maatregelen neemt, verbetert dat de verstaanbaarheid van spraak terwijl het effect op de orgelklank vaak niet merkbaar is.” Juist dat kan hij nu in het Experience Lab laten horen.
Betrouwbare weergave
Het Experience Lab is mogelijk door toepassing van de nieuwste digitale technieken en software, voor zowel opnamen als bewerking en weergave. Die zorgen voor een natuurgetrouwe ‘3D’ weergave van eveneens ‘3D’ opgenomen geluiden.
“Honderd procent hetzelfde? Wel qua beleving. Maar in bijvoorbeeld een monumentaal gebouw heb je miljoenen reflecties. Dit blijft een model met maar een deel van die reflecties. Maar dat verschil heeft geen invloed op de beleving. Het is vergelijkbaar met een verschil in resolutie in digitale beeld- of geluidsbestanden”, zegt Jan Bril. Wel is de werkelijkheid in bestaande situaties exact vastgelegd, omdat dit wordt gedaan met zogenaamde ‘3D puls responsie metingen’.
Dunne marges
Bril is zelf ook betrokken bij de ontwikkeling van specifieke geluidssoftware, onder meer bij de Universiteit van Berlijn. “Die software is inmiddels honderden keren gevalideerd en leidt tot heel dunne marges. Als we 25 jaar geleden rekenden op 2 seconden nagalmtijd, kwamen we in de praktijk uit tussen de 1,5 en 2,5. Nu zitten we echt op die 2 seconden. Als het fout gaat, zit dat er vaak in dat bij de bouw andere materialen zijn gebruikt dan oorspronkelijk voorgeschreven waren. Dat is met een goede akoestische bouwbegeleiding uit te sluiten.”
Ondanks alle vooruitgang in digitale techniek, blijft kennis van akoestiek bij dit hele proces onmisbaar. Volledig leunen op digitale modellen en vertrouwen op software is onmogelijk. “Je moet weten welke oppervlakken je in moet voeren en welk detailniveau nodig is. Je kunt ook niet alles invoeren want dan staat de computer weken te rekenen in plaats van avonden. Daarbij moet je de goede materiaaleigenschappen invoeren. Zelfs glas kan verschillende invloed hebben. Denk aan glas in lood, waar – tegenstelling tot dubbel glas of triple glas – lage tonen gewoon doorheen gaan. Of stucwerk. Als je dat gaat schilderen kan de akoestiek in een ruimte al veranderen.”
Vooraf inpassen
Met het Experience Lab hoeven opdrachtgevers of bouwers dat allemaal niet meer af te lezen uit rapporten, maar kunnen ze het zelf meemaken en beleven. Want ‘the proof of the pudding is in the eating’, zoals de Engelsen het zeggen. “En als je de akoestiek al in het ontwerpproces goed inpast, hoef je meestal niet eens heel veel maatregelen te nemen. Als je pas achteraf gaat corrigeren, dan kom je voor veel grotere kosten te staan.”
Dit artikel is geschreven door Henk Wind als eerste gepubliceerd op Bouwwereld.nl 7-7-021