FAQ BENG

Heeft u vragen over de BENG-eisen?

Vanaf 1 januari 2021 is BENG de wettelijke eis voor energieneutraal bouwen. BENG staat voor Bijna Energieneutraal Gebouw. Voor het berekenen van de energieprestatie van nieuwe gebouwen hebben we afscheid genomen van de EPC en is overgegaan naar drie BENG-indicatoren.

Voor woningbouw geldt daarnaast een eis aan het risico op temperatuur-overschreiding, via de nieuwe indicator TOjuli. BENG en TOjuli maken onderdeel uit van een nieuw Stelsel Energieprestatie van gebouwen dat per 1 januari 2021 van kracht is geworden. Ook het Energielabel voor bestaande en nieuwe gebouwen valt daar onder. Alle berekeningen worden gemaakt met de bepalingsmethode NTA 8800, of met gecertificeerde software die daarop is gebaseerd.

Omdat Nieman veel vragen over BENG en het Stelsel Energieprestatie ontvangt, hebben wij de meest gestelde vragen met de antwoorden gebundeld.

Nieuwbouw van grondgebonden woningen

Waar staat BENG voor? Waarom niet ENG?

BENG staat voor Bijna EnergieNeutrale Gebouwen.
‘Bijna’ omdat er nog sprake mag zijn van een zeker gebouwgebonden energiegebruik. Aan het gebouwgebonden energiegebruik worden eisen gesteld door de overheid. Als het gebouwgebonden energiegebruik over een jaar gezien helemaal gecompenseerd wordt door opwekking in, aan of op het gebouw is het gebouw formeel een EnergieNeutraal Gebouw (ENG). Naast het gebouwgebonden energiegebruik is er ook het gebruiksgebonden (huishoudelijk) energieverbruik; dat valt buiten het Stelsel Energieprestatie. Als ook het huishoudelijke energieverbruik wordt gecompenseerd ontstaat pas echte energieneutraliteit.

Wat is het verschil tussen BENG en nZEB?

De definitie van BENG is in Europa globaal vastgesteld in de EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) waarin gesproken wordt over nZEB (nearly Zero Energy Buildings). Daarin is ook vastgelegd dat in de hele EU vanaf 2021 alle nieuwe gebouwen bij oplevering ten minste aan de nZEB-criteria voldoen, waarbij de lidstaten het ‘bijna’ kunnen afstemmen op specifieke omstandigheden per land. In Nederland is er, in lijn met de EPBD, voor gekozen om BENG uit te drukken in drie indicatoren:

De energiebehoefte van het gebouw

De energiebehoefte is een met NTA 8800 berekende waarde voor de warmtebehoefte en de koudebehoefte van een gebouw, uit gedrukt in kWh/m².jaar. Het betreft de thermische waarde (de noodzakelijke hoeveelheid warmte en koude); deze kWh zijn onafhankelijk van energiedrager, opwekker en onafhankelijk van de aanwezigheid van een installatie voor verwarming of koeling.  Deze waarde wordt bepaald bij een vast ventilatiesysteem. Daarmee is deze eerste energieprestatie-indicator (vaak aangeduid met EP-1 of BENG 1) afhankelijk van gebouwontwerp: zaken als compactheid, oriëntatie, thermische isolatie, kierdichtheid en open/dicht-verhouding bepalen deze indicator     

Het primair fossiele energiegebruik

Het primair fossiel energiegebruik wordt berekend met NTA 8800 en uitgedrukt in kWh/m2.jaar. Het betreft de energie-inhoud van de oorspronkelijke fossiele energiedrager en verschilt daarom van de gemeten kWh op een energiemeter in het gebouw. Deze tweede energieprestatie-indicator (EP-2 of BENG 2) is inhoudelijk het beste vergelijkbaar met de voormalige EPC (energieprestatiecoëfficiënt) en EI (energie-index): alle aspecten van het gebouw wegen mee: bouwkundige kwaliteit, rendement van de installaties en eventuele lokale duurzame opwek en het benutten van hernieuwbare energie.

Het aandeel hernieuwbare energie

Deze derde energieprestatie-indicator (EP-3 of BENG 3) is een percentage van de met NTA 8800 berekende energiegebruik. Het aandeel hernieuwbare energie omvat meer dan gebouwgebonden opgewekte duurzame elektriciteit; ook bijvoorbeeld thermische zonne-energie en het benutten van omgevingsenergie via een warmtepomp wordt meegerekend.

Wanneer is BENG ingegaan?

De BENG-eisen voor nieuwe overheidsgebouwen zijn per 1 januari 2019 ingegaan. Voor alle overige gebouwen, zowel woningbouw als utiliteitsbouw, geldt als ingangsdatum 1 januari 2021. Dat wil zeggen alle nieuwe aanvragen voor een omgevingsvergunning vanaf 1 januari 2021 moeten voldoen aan de BENG-eisen.

Wijzigen ook de eisen in het Bouwbesluit ten aanzien van de Rc- en U-waarden met het ingaan van de BENG?

De minimale Rc-waardes wijzigen op het moment dat de NTA 8800 van kracht wordt naar:
• Rc vloer: minimaal 3,7 m2K/W
• Rc gevel: minimaal 4,7 m2K/W
• Rc dak: minimaal 6,3 m2K/W

Momenteel moet de Rc-waarde berekend worden volgens NEN 1068, straks is dat de NTA 8800. De bepalingsmethode voor de warmteweerstand (Rc-waarde) wijzigt dus. Rc-waardes worden op een iets andere manier berekend. Met de nieuwe rekenmethodiek (in NTA 8800) komen de rekenresultaten van de Rc-waardes iets hoger uit dan nu het geval is (volgens NEN 1068). Om in de nieuwe situatie grote aanpassingen in de constructieopbouw te voorkomen en het geheel beleidsneutraal te houden, zijn naast de rekenmethode dus ook de eisen aangepast.

Naar verwachting maakt de markt wel gebruik van een hogere kwaliteit van de thermische schil ( hogere Rc- en lagere U-waarden) om aan de BENG-eisen te voldoen.

Geldt BENG uitsluitend voor nieuwbouw of ook voor bestaande bouw?

De BENG-eisen gelden voor nieuwe woningen en gebouwen. Maar het is goed mogelijk om bestaande woningen langs de BENG-maatlat te leggen. Het Energielabel voor gebouwen wordt bepaald aan de hand van de uitkomst van de EP-2 (BENG 2) indicator. Dat betekent dus niet dat de nieuwbouw-eis plotseling van toepassing zou zijn op bestaande bouw; alleen de rekenmethode komt overeen. Daarnaast is er een koppeling gelegd tussen het Energielabel en de berekening van de woningwaarderingspunten. Voor bestaande woningen en gebouwen wordt vooralsnog geen eis gesteld aan de energieprestatie, dus ook niet aan de hoogte van de BENG-indicatoren.

Is BENG gasloos?

Voor kleinverbruikers (woningbouw) geldt vanaf 1 juli 2018 een verbod op de verplichte gasaansluiting. Een woning of woongebouw is daarmee bij het ingaan van de BENG-eisen per definitie aardgasvrij, dat staat los van de stap naar BENG. Voor grootverbruikers van aardgas geldt het verbod op de gasaansluiting niet en kan het incidenteel voorkomen dat deze voldoen aan BENG en nog voorzien worden van aardgas.

Is BENG hetzelfde als energieneutraal?

Nee, BENG richt zich op het gebouwgebonden energieverbruik. Bovendien zijn de eisen zodanig dat er een zeker energiegebruik toegestaan blijft. Bovendien blijft het gebruikersgebonden (huishoudelijke) energieverbruik buiten beschouwing.

Wat betekent BENG voor het type ventilatiesysteem in een woning? Is een ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer nog mogelijk?

Het ventilatiesysteem heeft invloed op het primair fossiele energiegebruik (BENG 2). Voor de bepaling van de energiebehoefte van het gebouw (BENG 1) wordt gerekend met een vastgesteld ventilatiesysteem (onafhankelijk van het daadwerkelijke ventilatiesysteem); de keuze in ventilatiesysteem voor BENG 1 is dus techniekneutraal. Dit betekent dat zowel natuurlijke toevoer met mechanische afvoer als gebalanceerde ventilatie toegepast kan worden. Welk systeem de voorkeur heeft hangt af van een groot aantal projectgebonden aspecten, zoals het gevraagde comfortniveau, het type verwarming en het verdere energieconcept. Wel zal een energieconcept met gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning over het algemeen een lagere score op BENG-2 opleveren; dit is echter ook afhankelijk van andere ontwerpkeuzes.

Voor welke gebouwen geldt BENG?

In basis gelden de BENG-eisen voor alle nieuwe gebouwen, zowel woningbouw als utiliteitsbouw. Dit is vergelijkbaar met de gebruiksfuncties waarvoor momenteel een EPC-eis geldt. Uitzonderingen waarvoor geen BENG-eisen gelden zijn bouwwerken geen gebouw zijnde, overige gebruiksfuncties en industriefuncties.

Is de BENG enkel een Nederlandse norm?

Nee, in de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD), een verplichte Europese richtlijn, is vastgesteld dat vanaf 2021 alle nieuw opgeleverde gebouwen ‘nearly Zero Energy Buildings’ (nZEB) moeten zijn. In Nederland is dit letterlijk vertaald als Bijna Energie NeutraleGebouwen (BENG). De Europese lidstaten mogen ieder afzonderlijk bepalen hoe ze bijna energieneutraal worden. De rekenmethode voor BENG (NTA 8800) is hoofdzakelijk gebaseerd op de serie Europese normen voor de energieprestatie van gebouwen.

Zegt BENG ook iets over koeling?

Ja, bij de bepaling van de energiebehoefte wordt zowel gekeken naar de warmtebehoefte in de winterperiode als de koudebehoefte in de zomerperiode. Het treffen van passieve maatregelen om de koudebehoefte beperken zoals zonwering of een overstek wordt dus gewaardeerd in de eerste BENG indicator.
Daarnaast is er voor woningbouw een specifiek indicator voor het risico op temperatuuroverschrijding in de zomer: TOjuli. Zie daarvoor onder de kop ‘Hoe wordt TO juli bepaald?’.

3 eisen, zijn er dan ook 3 berekeningen nodig?

Nee, er wordt één berekening opgesteld die drie resultaten geeft. Alle drie de indicatoren moet voldoen aan de gestelde grenswaardes.

Wat moet ik doen om de eerste BENG eis te halen?

Voor het realiseren van een lage energiebehoefte is een aantal zaken van belang:

• Het ontwerp;
• Kwaliteit van de schil, goede isolatie, glas en luchtdichtheid;
• Het beïnvloeden van de zontoetreding (zonwering, overstek, zonwerende beglazing)

De volgende factoren spelen voor BENG 1 (lage energiebehoefte) een grotere rol dan in de EPC:

•  de compactheid van het gebouw (minder transmissieverlies);
•  oriëntatie op de zon, gebruik van passieve zonne-energie.

Overigens gaat voor gebouwen met een ongunstige verhouding tussen oppervlak van de thermische schil (A_ls) en vloeroppervlak (A_g) een aangepaste grenswaarde gelden voor BENG-1.

Wat is de relatie tussen de BENG eisen en de EPC?

De BENG-eisen zijn een beperkte aanscherping van de eisen ten opzichte van de huidige EPC-eisen. Hoe groot het verschil is, verschilt per project en is ook afhankelijk van het energieconcept en de energiedrager.

Een parallel tussen de EPC en BENG, komt het beste naar voren in de tweede BENG-indicator. De bepaling van BENG 2 (primair fossiel energiegebruik) lijkt op de bepaling van de EPC. Maatregelen die momenteel gunstig zijn in de EPC zijn straks ook gunstig voor het verlagen van BENG 2 (primair fossiel energiegebruik).

Wat zijn mogelijkheden voor duurzame opwekking bij berekening van BENG 3?

Er zijn verschillende vormen voor de opwekking van hernieuwbare energie. Onder hernieuwbare energie valt alle energie uit hernieuwbare bronnen, zoals zon, waterkracht en omgevingsenergie (als bron voor een warmtepomp). Ook biomassa valt daar onder.

Wat zijn de verschillen tussen NTA 8800 en NEN 7120?

De NTA 8800 volgt de NEN 7120 op. Voorheen maakten we gebruik van deelresultaten uit de NEN 7120 om de BENG-indicatoren te bepalen. Dat was een tijdelijke bepalingsmethode. De resultaten hieruit verschillen dus ten opzichte van de BENG-indicatoren die met de NTA 8800 worden bepaald.
Er is vanaf 1 januari 2021 gevalideerde software beschikbaar die rekent volgens NTA 8800.

Hoe kunnen we BENG berekeningen maken tot de software klaar is?

Neem contact op met hieronder genoemde adviseurs om na te gaan wat de mogelijkheden zijn.

Hoe wordt de TOjuli bepaald?

Voor het bepalen van het TOjuli is geen apart rekenprogramma nodig, omdat de TOjuli-indicator gelijktijdig berekend wordt met de BENG-indicatoren. De waarde van TOjuli moet lager zijn dan 1,2. Alle nieuwe woningen en woongebouwen moeten dus gelijktijdig voldoen aan de BENG-eisen en aan TOjuli. Bij woongebouwen geldt de TOjuli-eis per appartement terwijl de BENG-eisen gelden op gebouwniveau. Als er in de woning een vaste koelinstallatie met voldoende capaciteit aanwezig is, vindt geen toetsing aan de TOjuli-eis plaats. Als het TOjuli-getal hoger is dan 1,2 ligt aanpassing van een project voor de hand. De nieuwe eis kan in de praktijk bijvoorbeeld tot maatregelen leiden op het gebied van zonwering, de afmeting van ramen, de toevoeging van een overstek of de oriëntatie van een woning.

Omdat TOjuli een indicatiegetal is, mag ook aan de hand van een dynamisch simulatieprogramma (temperatuuroverschrijdingsberekening, kortweg: TO-berekening) alsnog aangetoond worden dat het risico op oververhitting acceptabel blijft. De referentie voor de Gewogen Temperatuuroverschrijding (GTO) wordt daarvoor gesteld op 450 uur. De randvoorwaarden die voor een dergelijke berekening zijn opgenomen in de Regeling Bouwbesluit

Bekijk de wettelijke BENG eisen

Praktijkvragen over BENG beantwoord

Mogen gemeenten zelf de BENG-eisen aanscherpen? Blijven de SBR-details gelijk? Hoe zit het met leidinglengtes voor tapwater? Telt windenergie mee in BENG? Sinds 1 januari 2021 is de NTA 8800 van kracht en hebben bouwprofessionals er in de praktijk mee te maken.

Op 23 februari, 23 maart en 16 april 2021 organiseerde het Lente-akkoord een BENG-vragenuur om bovenstaande en meer vragen te beantwoorden. Lente-Akkoord experts Ieke Kuijpers-Van Gaalen (DGMR), Harm Valk (Nieman RI) en Robin van Ravensberg (UNIEC 3) gaven antwoord.

Lees de vragen en de antwoorden op Lente-Akkoord.nl

Heeft u andere vragen over BENG of TOjuli?

Heeft u na het lezen van deze vragen toch nog een andere vraag? Neemt u dan contact op met André Kruithof, Theo Haytink, Marit Cornelisse of Harm Valk